پوهنمل سرور ماموند

افغانستان طی سه دهه جنگ های خانمانسوز در زمره کشورهای خیلی عقب مانده قرار گرفته از لحاظ شاخصهای اقتصادی و رشد اجتماعی در صف اخیر قرار دارد. جنگ های تحمیلی شیرازه اقتصادی و رشد اجتماعی- فرهنگی را تقریبا به نیست برابر ساخته و از همه اولتر کشور از سرمایه کادر مسلکی و حرفوی در نتیجه فرار مغزهای متفکر وهم محروم گردانیدن تعدادی زیادی از کادرهای مسلکی در فعا لیتهای دولتی گشته است که عامل اساسی آن گسترش خشونت و فضای اختناق طی همین دهه ها بود.

در جایی که جنگ است فرهنگ صلح به فرهنگ خشونت تعویض می گردد، مردم به خاطر امرار حیات از وسایل اساسی محروم میشوند، غربت، فقر و بی کاری مستولی شده و افراد فرصت طلب از همچو اوضاع استفاده نموده، روبه اسلحه می آورند و در برا برهموطمنان خود از بر خوردهای خشن کار گرفته و حتی آنها را از زند گی محروم میکنند؛ امور رفاه عامه و رشد اجتماعی مختل گردیده و حتی ساختار اجتماعی و فر هنگی برهم خورده و رشد اقتصادی- صنعتی نا ممکن میگردد.

خوشبختانه بعد از دوره های تاریک در تاریخ کشور تغیرات مثبت در نتیجه مساعی همه جانبه نیروهای ملی و بین المللی بوجود آمده؛ بعد از سال 2001 در نتیجه توافقات بن بالاثر مساعی جامعه بین المللی نیروهای افغانی مصمم شدند تا در افغانستان بخاطر تغییرات و تحولات ژرف سیاسی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در چوکات طرح و تصویب قانون اساسی جامع مطابق شرایط ملی و بین المللی قدم های متین بردارند.

طبق مندرجات قانون اساسی افغانستان تا حدودی زمینه فعالیت سازمانهای سیاسی و اجتماعی مساعد گردیده است و همه اتباع کشور صلاحیت و امکان آنرا دارند تا در چوکات سکتورهای دولتی، خصوصی و اجتماعی از ظرفیت ها و امکانات خود استفاده کنند و در امر رفاه عامه و رشد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ممد و همکار شوند. موسسات غیر دولتی که بعد از سال 2001 تعداد انها در کشور قابل ملاحظه است مسوولیت دارند که بخاطر رفاه عامه و رشد اقتصادی، اجتماعی مبتنی بر اصل غیر انتفاعی و غیر سیاسی در چوکات مقرره سازمانها و موسسات غیر دولتی کار و فعالیت کنند. موسسات غیر دولتی با استفاده از منابع موجود میتوانند به شکل انعطاف پذیر در تحولات اجتماعی، فرهنگی و امور رفاه عامه به نقاط دور دست کشور رسیده و درد هموطن دردمند و نیازمند را مداوا کنند.

موسسات غیر دولتی در راستای آگاهی عامه نقش با ارزشی را ایفاء می کنند و به مردم به شیوهء درست از پیچیده گی های ساختار اجتماعی و تحولات جاری معلومات درست ارایه کرده میتوانند. رساندن خدمات اجتماعی امری است که موسسات غیر دولتی میتوانند در پهلوی سکتور دولتی و خصوصی و جامعه بین المللی درین راستا به طور ممد و مؤثرانه فعالیت داشته باشند. منجمنت مؤثر خدمات اجتماعی و امور رفاه عامه در امر رفع نیازمندی های اساسی و اولیه مردم باید از ویژه گی های کار مؤسسات غیر دولتی باشد. از آنجای که موسسات غیر دولتی اکثراً در عرصه تطبیق پروژه ها و پروگرام های کوچک، زود رس و قصیر المدت فعال اند، بناً به نیا زمندی های موجه و عاجل در نقاط دور دست کشور پاسخ گفته میتوانند. موسسات غیر دولتی ملی که اکثراً منحیث اعضای رابط میان موسسات بین المللی کار و فعالیت می کنند در صورت تعهدات متین و شفافیت واقعی جریان مساعدت ها و کمکها را مسیر درست داده میتوانند و آنهم در صورتی که رهبری همچو موسسات غیر دولتی منافع ملی و نیازمندی های مردم کشور را از هر چه مقدم بدانند.

متآسفانه تعدادی از موسسات غیر دولتی که باهم مشابه اند با تعقیب پروگرام ها و پروژه ها با تآثیر طویل المدت و متداوم نقش مو ثری ندارند که تا اندازه به شهرت کار و فعالیت موسسات غیر دولتی صدمه رسانیده است. اکثراً تعدد پروژه های خدمات اجتماعی و امور رفاه عامه در یک محل که از لحاظ لوژستیکی سهولت های دارد باعث آن شده است که نارضایتی ها را بوجود آورد. مصارف هنگفت در امور غیر مستمر و تجلیلی و یا هم تدویر کنفرانس ها، سیمینار ها و ورکشاپ های غیر ضروری باعث آن شده که پروگرام ها و پروژه های خدمات اجتماعی، انکشافی و آگاهی عامه که اهداف و مقاصد طویل المدت را تعقیب کند از نظر انداخته می شوند و برای آهالی پروژه ها تنها خصوصیت یکبارگی را داشته اند.

اکنون که در همه ولایات کمیته های انکشاف ولایتی ایجاد شده است و رؤسای امور اقتصادی و لایات در آن مسوولیت ها و مکلفیت های مرکزی و محوری دارند و امور مؤسسات غیر دولتی ازین طریق نیز هماهنگ میگردد. جلسات هماهنگ کننده امور انکشافی امر خیلی با اهمیت بوده زیرا زعمای امور انکشافی ولایات از نیروهای سکتورهای مختلفه که موسسات غیر دولتی (انجو) و اعضای جامعه مدنی نیز در آن حضور دارند بطور مؤثرانه و اساسی استفاده بعمل اورده میتوانند.

کاستی های که در عرصه فعالیت های موسسات غیر دولتی قابل تذکر اند:
– هماهنگی ضعیف در تطبیق پروژه ها و پروگرام ها
– عدم موجودیت سروی های دقیق از محلات تطبیق پروژه ها و پروگرام ها
– غیر سهیم ساختن فعالین محلی در تطبیق پروژه ها و پروگرام ها
– عدم پیش بینی منابع محلی در ساختار تشکیلاتی و بودجوی پروژه ها و پروگرام ها
– دادخواهی کم در مورد تطبیق پروژه ها و پروگرام ها
– خصوصیت گسسته پروژه ها و پروگرام ها با پروگرام های سکتور دولتی و خصوصی
– عدم تشریک تجارب مؤسسات مماثل در محل
– توجه کم به پروگرام ها و پروژه های طویل المدت و پایدار در محل
– عدم پیش بینی اصول “ضررمه رسان” در تطبیق پروژه ها و پروگرام ها
– عدم جلوگیری از پدیده های منفی از قبیل خویشاوندی ، تمایلات منفی و اکثرآ رعایت نه کردن اصل شایستگی و اهلیت در گماشتن مسوولیت ها
– عدم استفاده از منابع اعانه شده در شفافیت تام و همکاری با مردم محل و کسب نه کردن حمایت عامه برای تداوم پروژه ها و پروگرام ها
– انحصار در تمویل پروژه ها و پروگرام ها از منابع جامعه جهانی
– عدم نشر به موقع گزارشات تطبیق پروژه ها با در نظرداشت نقاط مثبت و منفی تطبیق آنها.

چگونه میتوان به کار و فعالیت مؤسسات غیر دولتی بهبود بخشید؟
– تقویه ارگان های هماهنگ کننده و چترها طبق مندرجات مقرره مؤسسات غیر دولتی
– ایجاد گروپ های هماهنگ کننده موسسات غیر دولتی در چوکات کمیته ها ی انکشافی ولایات تحت یک پلاتفورم واحد گزارش دهی و هماهنگ فعالیت ها
– تشریک تجارب موسسات غیر دولتی مماثل
– تقویه مؤسسات کوچک و نو بنیاد توسط مؤسسات نیرومند و تطبیق پروژه ها و پروگرام ها بر مبنای ظرفیت های موسسات

اعضای جامعه مدنی و مو سسات غیر دولتی که در راستای امور رفاه عامه مصروفیت دارند میتوانند که در تطبیق پروژه ها ی قصیرالمدت نقش مهمی را ایفاء نمایند.طی سالهای گذ شته تعدادی از موسسات غیر دولتی در تطبیق پروژه های مر بوط به بر نامه همبستگی ملی توانستند در قراء و قصبات دور دست کار با ار زشی را انجام دهند.

در پهلوی سایر امو رفاه عامه موسسات غیر دولتی میتوانند غرض رفع فقر در روستا ها به پروگرامهای توجه کنند که خصوصیت تداوم ان برجسته بوده و از منابع و ریزرفهای محلی با ارایه خدمات قروض کوچک استفاده بعمل امده بتواند.

بخاطر انسجام هر چه بهتر امور موسسات غیر دولتی بهتر خواهد بود که کانگره ها و یا کنفرانسهای ملی سالانه توسط شبکه ها ی انسجام دهنده و چتر ها تدویر شود تا در ان سترا تیژی های عمومی طرح شده و از کار کردهای عمومی ارزیابی بعمل آید.
در اخیر باید ابراز داشت که انجو ها باید به ابتکار تا ریخی وسود مندی د ست یازند تا عرصه های فعالیت آنها محدود نشود و ان عبارت از ایجاد یک کنسرسیوم انجو ها است- درینصورت آنها میتوانند یه اجرای پروژه های بزرگ با سکتور خصوصی ودولتی به رقابتهای سالم بپردازند، این دیدگاهی است که باید رهبری انجو ها حتی برای بقای خود شان روی ان کار کنند.